Genetische afwijking in kankercellen (CLL) die gepaard gaat met slechte behandelresultaten van chemotherapie.
A
Afkorting voor chemotherapie bij hodgkinlymfoom: combinatie van adriamycine, bleomycine, vinblastine en dacarbazine.
Merknaam: Calquence. Middel gebruikt bij chronische lymfatische leukemie (CLL) en mantelcellymfoom (MCL)
Blauwe verkleuring van de lichaamsuiteinden (tenen, vingers). Oorzaak: verminderde doorbloeding en/of verlaagde zuurstofspanning.
Stofnaam: brentuximab-vedotin. Combinatie van antilichaam (brentuximab) dat zich bindt aan CD30 op de kankercel, en een cytostaticum (vedotin). Gebruikt bij hodgkin en anaplastisch grootcellig T-cellymfoom
Algemene dagelijkse lichaamsverrichtingen, zoals wassen, aankleden, eten.
Stofnaam: doxorubicine. Gebruikt bij acute leukemie, lymfklierkanker en multipel myeloom.
Verzamelen van bepaalde cellen uit het bloed, bv stamcellen voor transplantatie.
Snel groeiende vorm van lymfeklierkanker, die direct behandeld moet worden. Voorbeelden: DLBCL, Burkitt lymfoom.
Ziekte als gevolg van het neerslaan van eiwitten in weefsels. Kan o.a. voorkomen bij multipel myeloom en Waldenström.
De patiëntenvereniging is Amyloïdose Nederland.
Anaplastisch grootcellig lymfoom. Meest voorkomende vorm van perifere T-cellymfomen.
Merknaam: MabCampath. Monoklonaal antilichaam tegen CD52 op lymfocyten. Wordt gebruikt bij de behandeling van chronische lymfatische leukemie.
Middel voor de behandeling van patiënten met teruggekeerd folliculair lymfoom (stofnaam: copanlisib))
Acute lymfatische leukemie. Meest voorkomende vorm van leukemie bij kinderen.
Stof die een allergische reactie uitlokt.
Van een andere persoon afkomstig.
Haarverlies (kaalheid). Bijwerking van bepaalde chemotherapie. Komt ook voor bij bestraling van de schedel.
Acute myeloïde leukemie. Meest voorkomende vorm van acute leukemie.
Pijnstiller
Bloedarmoede. Een tekort aan rode bloedcellen en hemoglobine (Hb). Normale waarden voor het Hb zijn bij mannen: 8,5-11,0 mmol/l en bij vrouwen: 7,5-10,0 mmol/l.
Geneesmiddel ter bestrijding van misselijkheid en braken. Meervoud: anti-emetica.
Alles wat het lichaam uitlokt tot het maken van antilichamen, zoals bacteriën.
Directe antiglobulinetest, ook wel directe Coombs test. Laboratoriumonderzoek naar antilichamen tegen eigen rode bloedlichaampjes.
Antistoffen, antibodies. Eiwitten die door plasmacellen worden aangemaakt als reactie op het binnendringen van vreemde stoffen, zoals bacteriën.
Merknaam: Mioxantron. Geneesmiddel gebruikt bij acute myeloïde leukemie en non-hodgkinlymfoom.
Stofnaam: pamidroninezuur. Bifosfonaat gebruikt om botafbraak tegen te gaan, o.a. bij multipel myeloom.
Acute promyelocytenleukemie. Zeldzame vorm van een acute myeloïde leukemie .
Falen van het beenmerg om voldoende bloedcellen aan te maken. Kan erfelijk zijn (Fanconi's anemie) of later in het leven ontstaan.
Systeem dat elke cel heeft en dat er voor zorgt dat de cel dood gaat als deze te oud is of niet goed meer functioneert.
Stofnaam: erythropoietine. Geneesmiddel gebruikt bij bloedarmoede.
Merknaam: Trisenox. Geneesmiddel gebruikt bij acute promyelocytenleukemie.
Stofnaam: ofatumumab. Geneesmiddel gebruikt bij chronische lymfatische leukemie.
Merknaam: Scemblix. Geneesmiddel, tyrosinekinaseremmer, gebruikt bij chronische myeloïde leukemie (CML)
Merknamen: Erwinase en Paronal. Geneesmiddel gebruikt bij acute lymfatische leukemie.
Merknaam: Vesanoïd. Geneesmiddel gebruikt bij acute promyelocyten leukemie.
Stofnaam: nelarabine. Geneesmiddel gebruikt bij acute leukemie en non-hodgkinlymfoom.
Ziekte die ontstaat doordat het lichaam een afweer reactie tegen het eigen lichaam in gang zet.
Van de patiënt zelf afkomstig.
Merknaam: Yescarta. CAR-T-celtherapie.
Adolescents and Young Adults with cancer. Zorg voor jongvolwassenen met kanker (18 t/m 39 jaar)
Merknaam: Vidaza. Geneesmiddel gebruikt bij myelodysplastisch syndroom en acute myeloide leukemie.
B
Lymfocyt (witte bloedcel), die een rol speelt bij de afweer. De B-cel is voorbereid op zijn functie in het afweersysteem: het aanmaken van antistoffen.
Algemene ziekteverschijnselen bij lymfklierkanker: onverklaarde koorts, >10% gewichtsverlies zonder aanwijsbare oorzaak, nachtzweten.
Basofiele granulocyten. Type witte bloedcellen.
Genafwijking op chromosoom 21, ontstaan doordat een stukje van chromosoom 9 (Abl) is verwisseld met een stukje op chromosoom 21. Abl is daarbij gekoppeld aan Bcr. Bekend bij o.a. CML en ALL
Beenmerg is een sponsachtig weefsel dat rijk is aan voedingsstoffen. Het zit vooral in de holtes van lange platte beenderen zoals borstbeen en heupbeenderen. Er zijn twee soorten beenmerg: rood merg en geel merg. Geel merg heeft veel meer vetcellen dan rood merg.
Het beenmergbiopt is een klein staafje uit het sponzige deel van het beenmerg, meestal 1,5-2 cm lang. Het geeft informatie over het aantal cellen in het beenmerg (erg veel cellen = hypercellulair, weinig cellen = hypocellulair). Daarnaast geeft het nuttige informatie over ijzeropslag, vorming van littekenweefsel (fibrose) en de aanwezigheid van andere afwijkende cellen.
De beenmergpunctie levert een monster van het vloeibare gedeelte van het beenmerg. De losse beenmergcellen geven informatie over de vorm van de cellen (morfologie), de wijze waarop de cellen uitrijpen (differentiatie) en de hoeveelheid blasten (onrijpe cellen) in het beenmerg. De cellen kunnen ook gebruikt worden om aanvullend onderzoek te doen naar de oorzaak van het tekort aan bloedcellen, zoals cytogenetisch onderzoek.
Stofnaam: lomustine. Geneesmiddel gebruikt bij lymfklierkanker.
Korte eiwitketens, gemaakt door plasmacellen. Ze kunnen in de urine worden aangetoond bij o.a. multipel myeloom.
Merknaam: Levact. Geneesmiddel gebruikt bij chronische lymfatische leukemie, non-hodgkinlymfoom en multipel myeloom.
Goedaardig. Het tegenovergestelde is maligne: kwaadaardig
Stofnaam: inotuzumab ozogamicin. Anti-CD22 antilichaam voor behandeling van acute lymfatische leukemie.
Klein eiwit in het bloed, dat aanwijzing kan geven over hoeveelheid kankercellen. Hoge concentratie in hersenvocht kan aanwijzing zijn voor lekemie of lymfoom in de hersenen.
BETER-poli's zijn speciale poliklinieken waar zorg gericht op late effecten van lymfoombehandeling volgens landelijke richtlijnen wordt aangeboden.
Een anaplastisch (onrijpe agressieve vorm van) grootcellig T-cellymfoom geassocieerd met borstimplantaten.
Geneesmiddelen die de botafbrekende cellen remmen. Ondersteunende behandeling bij multipel myeloom.
Een vooral in Europa gebruikt scoringssysteem voor Chronische lymfatische leukemie (CLL) om bij de diagnose het stadium van de ziekte vast te stellen en een voorspelling te doen over het beloop ervan.
Zeldzame 'complicatie' bij lymfoplasmacytiar lymfoom/Waldenström: infiltratie van het centrale zenuwstelsel door kankercellen.
Een biobank is een verzameling van lichaamsmaterialen, zoals bloed, beenmerg of kankercellen, en patiëntgegevens. Deze lichaamsmaterialen en gegevens worden gebruikt voor toekomstig onderzoek.
Kenmerken in weefsel of lichaamsvloeistoffen, die meetbaar zijn in het laboratorium. Ze kunnen iets zeggen over wat er in het lichaam gebeurt.
Een biologisch medicijn dat erg lijkt op het originele medicijn, en waarvan de werking en veiligheid overeenkomen met die van het originele medicijn.
Onrijpe, jonge voorloper cellen van de cellen in het bloed.
Ontsporing van een chronische myeloïde leukemie. Er ontstaat een acute leukemie met veel onrijpe cellen: blasten.
Stofnaam: vinblastine. Geneesmiddel gebruikt bij non-hodgkinlymfoom.
Stofnaam: bleomycine. Geneesmiddel gebruikt bij hodgkinlymfoom en non-hodgkinlymfoom.
Merknaam: Bleeomedac. Geneesmiddel gebruikt bij hodgkinlymfoom en non-hodgkinlymfoom.
Merknaam: Blincyto. Anti-CD19 antilichaam. Middel dat via een infuus wordt toegediend. Wordt gebruikt bij de behandeling van acute lymfatische leukemie (ALL).
Stofnaam: blinatumomab. Anti-CD19 antilichaam. Middel dat via een infuus wordt toegediend. Wordt gebruikt bij de behandeling van acute lymfatische leukemie (ALL).
Stofnaam: clodroninezuur. Bifosfonaat gebruikt om botafbraak tegen te gaan, o.a. bij multipel myeloom.
Afgekort: BIA-ALCL Een anaplastisch (onrijpe agressieve vorm van) grootcellig T-cellymfoom geassocieerd met borstimplantaten.
Merknaam: Velcade. Geneesmiddel gebruikt bij multipel myeloom.
Stofnaam: bosutinib. Geneesmiddel, tyrosinekinaseremmer, gebruikt bij chronische myeloïde leukemie.
Merknaam: Bosulif. Geneesmiddel, tyrosinekinaseremmer, gebruikt bij chronische myeloïde leukemie.
Combinatie van antilichaam (brentuximab) dat zich bindt aan CD30 op de kankercel, en een cytostaticum (vedotin). Gebruikt bij hodgkin en anaplastisch grootcellig T-cellymfoom, merknaam Adcetris
Stofnaam: zanubrutinib. Geneesmiddel gebruikt bij de behandeling van waldenström
Stofnaam: busulfan. Geneesmiddel gebruikt bij chronische myeloïde leukemie.
Merknamen: Busilvex en Myleran. Geneesmiddel gebruikt bij chronische myeloïde leukemie.
C
Afgekort CRP. Eiwit in het bloed. Is verhoogd bij een ontsteking/infectie.
Stofnaam: doxorubicine. Gebruikt bij acute leukemie, lymfklierkanker en multipel myeloom.
Cutaan anaplastisch grootcellig lymfoom. Vorm van huidlymfoom. De patiëntenorganisatie is Stichting Huidlymfoom.
Stofnaam: acalabrutinib. Middel gebruikt bij chronische lymfatische leukemie (CLL) en mantelcellymfoom (MCL)
Chimeric Antigen Receptor (CAR) T-cell Therapy
Het ontstaan, de groei en het uitzaaien van kwaadaardige gezwellen.
Kwaadaardig gezwel.
Merknaam: Kyprolis. Geneesmiddel gebruikt bij multipel myeloom.
Chemotherapie. Wordt gebruikt bij Hodgkin lymfoom en non-hodgkin lymfoom.
Complete cytogenetische respons. Tweede mijlpaal bij de behandeling van CML: in het beenmerg zijn geen cellen meer met het Philadelphia-chromosoom.
T-lymfocyten, die een belangrijke rol spelen bij het regelen van de afweer.
Chronische eosinofiele leukemie. Zeer zeldzame vorm van leukemie.
Infuusslang die wordt ingebracht in een grote ader, meestal de ader achter het sleutelbeen (vena subclavia).
Stofnaam: daunorubicine. Geneesmiddel gebruikt bij acute leukemie.
Behandeling van kanker met celdodende geneesmiddelen (cytostatica).
Middel voor toepassing op de huid bij T-cellymfoom van de huid en bij mycosis fungoïdes.
Merknaam: Leukeran. Geneesmiddel gebruikt bij chronische lymfatische leukemie, non-Hodgkinlymfoom, en ziekte van Waldenström.
Ophoping van leukemiecellen buiten het beenmerg, bv in de huid, of in het centrale zenuwstelsel. Komt soms voor bij acute leukemie.
Combinatiechemotherapie van cyclofosfamide, hydroxydaunomycine (doxurubicine), oncovin (vincristine), etoposide en prednison. Wordt o.a. gebruikt bij de behandeling van T-cellymfomen
Combinatiechemotherapie van cyclofosfamide, hydroxydaunomycine (doxurubicine), oncovin (vincristine) en prednison. Wordt o.a. gebruikt bij de behandeling van non-hodgkinlymfomen.
Complete hematologische respons. Eerste mijlpaal bij de behandeling van CML: geen klachten, normaal bloedbeeld en geen vergrote milt.
In de kern van onze cellen bevindt zich het genetisch materiaal: 46 chromosomen. De helft ervan is afkomstig van je vader, de andere helft van je moeder. Vrouwen hebben 2 X-chromosomen, mannen 1 X-chromosoom en 1 Y-chromosoom.
Merknamen: Neoral, Sandimmune. Geneesmiddel dat de afweer remt.
Merknamen: Leustatin en Litak. Geneesmiddel gebruikt bij hairy-celleukemie en chronische lymfatische leukemie.
Onderzoek bij patiënten. Bv naar de werking van geneesmiddelen.
Chronische lymfatische leukemie. Meest voorkomende vorm van leukemie.
Merknamen: Bonefos, Ostac. Bifosfonaat gebruikt om botafbraak tegen te gaan, o.a. bij multipel myeloom.
Chronische myeloïde leukemie. Ook wel chronische granulocyten leukemie. Meestal veroorzaakt door chromosoombeschadiging in beenmergstamcel (Philadelphiachromosoom).
Chronische myelomonocytaire leukemie. Een zeldzame vorm van leukemie met kenmerken van myelodysplasie.
Platform voor patiënten met CML (cmyCML), CLL cmyCLL), en MPN (cmyMPN).
Chronische neutrofielen leukemie. Zeer zeldzame vorm van leukemie.
Gebruikt bij de controle van de behandeling van CML. Het betekent dat er geen Ph+ cellen in het beenmerg meer te vinden zijn.
Na behandeling is er geen aantoonbare ziekte meer.
Tegenaanwijzing. Argument (b.v. aandoening, ziekte, zwangerschap, leeftijd) om een bepaalde behandeling niet te geven.
Directe Coombs test, ook wel directe antiglobuline test. Laboratoriumonderzoek naar antilichamen tegen eigen rode bloedlichaampjes.
Ook: CVP-kuur. Chemotherapie met cyclofosfamide, oncovin (vincristine) en prednison
Middel voor de behandeling van patiënten met teruggekeerd folliculair lymfoom (merknaam: Aliqopa)
Navelstrengbloed.
Criteria gebruikt voor het stellen van de diagnose multipel myeloom: C = verhoogd calcium, R = nierproblemen (Engelse "renal failure"), A = anemie (bloedarmoede) en B = botproblemen.
= C-reactieve proteïne. Eiwit in het bloed. Is verhoogd bij een ontsteking/infectie.
Eiwitten die samenklonteren bij lage temperatuur.
Computertomografie. Maakt gebruik van röntgenstraling om 3-dimensionaal beeld van lichaam te maken.
Een behandeling die er op is gericht de patiënt te genezen.
Afgekort CALCL Vorm van huidlymfoom. De patiëntenorganisatie is Stichting Huidlymfoom.
Lymfoom van de huid. Hoofdbehandelaar is meestal de dermatoloog. De patiëntenorganisatie is Stichting Huidlymfoom.
Ook: COP-kuur. Chemotherapie met cyclofosfamide, vincristine (oncovin) en prednison.
Merknaam: Endoxan. Geneesmiddel gebruikt bij vele soorten kanker.
Merknaam: Cytarabine en Depocyte. Geneesmiddel gebruikt bij acute leukemie en non-hodgkinlymfoom.
Onderzoek naar afwijkingen in de chromosomen. Dit gebeurt met cellen waarvan men het vermoeden heeft dat ze een chromosomaal defect hebben. Deze cellen, meestal uit het beenmerg, worden in kweek gebracht en tijdens de celdeling gestopt. Vervolgens worden de chromosomen zichtbaar gemaakt onder de microscoop en er wordt dan gekeken of ze zichtbare afwijkingen hebben.
Signaalstoffen voor communicatie tussen verschillende (soorten) cellen
Meervoud: cytostatica. Celdodend middel gebruikt bij de behandeling van kanker. Die behandeling heet dan chemotherapie.
D
Merknaam: Deticene. Geneesmiddel gebruikt bij hairy-cellleukemie.
Stofnaam: decitabine. Geneesmiddel gebruikt bij de behandeling van acute myeloïde leukemie.
Merknaam: Darzalex. Geneesmiddel voor de behandeling van multiple myeloom.
Stofnaam: daratumumab. Geneesmiddel voor de behandeling van multiple myeloom.
Merknaam: Sprycel. Geneesmiddel, tyrosinekinaseremmer, gebruikt bij chronische myeloïde leukemie (CML) en Philadelphia-chromosoom positieve acute lymfatische leukemie (ALL).
Merknaam: Cerubidine. Geneesmiddel gebruikt bij acute leukemie.
Merknaam: Dacogen. Geneesmiddel gebruikt bij de behandeling van acute myeloïde leukemie.
Merknamen: Exjade (uit de handel) en Jadenu. Geneesmiddel voor de behandeling van ijzerstapeling.
Merknaam: Desferal. Geneesmiddel voor de behandeling van ijzerstapeling.
Chromosoomafwijking. Een stuk van een bepaald chromosoom is verloren gegaan/ontbreekt.
Dendritische cellen zijn witte bloedcellen die als eerste in actie komen als er een vreemde stof in je lichaam komt. En ze geven een zetje aan andere witte bloedcellen om actief te worden.
Stofnaam: cytarabine. Geneesmiddel gebruikt bij acute leukemie en non-hodgkinlymfoom
Stofnaam: deferoxamine. Geneesmiddel voor de behandeling van ijzerstapeling.
Stofnaam: dacarbazine. Geneesmiddel gebruikt bij hairy-cellleukemie
Merknamen: Dexsol, Oradexo. Synthetisch bijnierschorshormoon. Gebruikt bij alle soorten bloedkanker.
Stofnaam: dexamethason. Synthetisch bijnierschorshormoon. Gebruikt bij alle soorten bloedkanker.
Stofnaam: prednison. Geneesmiddel gebruikt bij alle vormen van bloedkanker.
Het vaststellen aan welke ziekte de patiënt lijdt.
Diffuus grootcellig B-cellymfoom. Een van de non-hodgkinlymfomen.
Donor Lymfocyten Infusie. Toedienen van lymfocyten van de donor van de stamceltransplantatie om de ziekte verder te onderdrukken.
Desoxyribonucleinezuur. Bestanddeel van de chromosomen. Bevat de code waarin onze erfelijke eigenschappen zijn vastgelegd.
In het Engels: targeted therapy. Hierbij maakt men gebruik van geneesmiddelen die speciaal zijn gericht op bepaalde stoffen, meestal eiwitten, in de kankercel. Binding van het geneesmiddel aan zo’n eiwit remt de groei van de kankercel.
(DLI). Toedienen van lymfocyten van de donor van de stamceltransplantatie om de ziekte verder te onderdrukken.
Merknaam: Caelyx. Gebruikt bij acute leukemie, lymfklierkanker en multipel myeloom.
E
Evidence Based Medicine. Evidence-based practice (EBP) is het uitvoeren van een handeling door een beroepsbeoefenaar op zo'n wijze dat de uitvoering is gebaseerd op de best beschikbare informatie over doelmatigheid en doeltreffendheid.
Ultrasound of ultrasonografie. Onderzoek van het inwendige van het lichaam met behulp van geluidsgolven.
ECOG: Eastern Cooperative Oncology Group. Score om fitheid van kankerpatiënten te bepalen. Is gelijk aan de WHO-score.
Expertisecentrum voor zeldzame aandoeningen. Door de overheid erkend centrum.
Zeldzame aandoeningen zijn ziektes en syndromen die bij minder dan 1 op de 2.000 personen voorkomen. Het kan ook gaan om kanker die bij minder dan 6 op de 100.000 personen per jaar voorkomt.
De standaardbehandeling na het stellen van de diagnose
Merknaam: Elrexfio Middel gebruikt bij de behandeling van multipel myeloom (in Nederland nog in de sluis)
Stofnaam. elranatamab. Middel gebruikt bij de behandeling van multipel myeloom (in Nederland nog in de sluis).
EUTOS Long-Term Survival Score. Systeem om risico op voortijdig overlijden te bepalen bij CML.
Middel voor de behandeling van AML-patiënten met met een bepaalde mutatie in het IDH2-gen (merknaam: Idhifa)
Stofnaam: cyclofosfamide. Geneesmiddel gebruikt bij vele soorten kanker.
Eosinofiele granulocyten. Type witte bloedcellen.
Toename van het aantal eosinofielen.
Wetenschap die bestudeert hoe vaak een ziekte voorkomt en welke factoren van invloed zijn op het ontstaan ervan en op de vooruitzichten.
Merknaam: Farmorubicine. Geneesmiddel gebruikt bij acute myeloïde leukemie, non-hodgkinlymfoom en multipel myeloom.
Stofnaam: erythropoietine. Geneesmiddel gebruikt bij bloedarmoede.
Stofnaam: etoposide. Geneesmiddel gebruikt bij acute myeloïde leukemie en hodgkinlymfoom.
Stofnaam: asparaginase. Geneesmiddel gebruikt bij acute lymfatische leukemie.
Rode bloedlichaampjes.
Vorm van acute myeloïde leukemie (M6).
Merknamen: Aranesp, EPO, Nespo. Geneesmiddel gebruikt bij bloedarmoede.
Afgekort: ET. Ongeremde toename van het aantal bloedplaatjes.
De patëntenorganisatie is de MPN Stichting.
Essentiële trombocytemie. Ongeremde toename van het aantal bloedplaatjes.
De patëntenorganisatie is de MPN Stichting.
Merknamen: Eposin, Toposin, Vepesid. Geneesmiddel gebruikt bij acute myeloïde leukemie en hodgkinlymfoom.
Stofnaam: deferasirox. Geneesmiddel voor de behandeling van ijzerstapeling. uit de handel, vervangen door Jadenu.
F
Het "opeten" van bv bacteriën door witte bloedcellen.
Stofnaam: epirubicine. Geneesmiddel gebruikt bij acute myeloïde leukemie, non-hodgkinlymfoom en multipel myeloom.
Positronemissietomografie. Na toediening van radioactieve stof (FDG=Fluorodeoxyglucose) kunnen gebieden met verhoogde stofwisseling (kanker) worden aangetoond.
Merknamen: Accofil, Neupogen, Nivestim, Ratiograstim, Tevagrastim, Zarzio. Geneesmiddel gebruikt bij alle vormen van bloedkanker bij te lage aantallen neutrofielen.
Fluorescentie-in-situ hybridisatie. Laboratoriumtechniek om kleine afwijkingen in genen in cellen aan te tonen.
Folliculair lymfoom. Een vorm van indolent (niet-agressief) non-hodgkinlymfoom.
Follicular Lymphoma International Prognostic Index. Hulpmiddel om de vooruitzichten van folliculair lymfoom in te schatten.
Laboratoriumtechniek om de diverse soorten witte bloedcellen van elkaar te kunnen onderscheiden.
Stofnaam: fludarabine. Geneesmiddel gebruikt bij chronische lymfatische leukemie.
Merknaam: Fludara. Geneesmiddel gebruikt bij chronische lymfatische leukemie.
Een vorm van indolent (niet-agressief) non-hodgkinlymfoom.
Botbreuk.
Bloedtest om korteketen-eiwitten, onderdelen van antilichamen, in het bloed aan te tonen bij multipel myeloom.
G
Merknamen: Neupogen, Nivestim, Ratiograstim, Tevagrastim, Zarzio. Granulocyte-Colony Stimulating Factor. Geneesmiddel gebruikt bij alle vormen van bloedkanker bij te lage aantallen neutrofielen. Ook gebruikt bij stamceldonor om aantal stamcellen in bloed te verhogen.
Middel voor de eerste behandeling van voortgeschreden (stadium 2, 3 of 4 ziekte) foliiculair lymfoom (stofnaam: obinituzumab)
Stofnaam: obinutuzumab. Monoklonaal antilichaam tegen CD20 op lymfocyten. Wordt gebruikt bij de behandeling van chronische lymfatische leukemie (CLL) en folliculair lymfoom (FL).
Merknaam: Mylotarg. Geneesmiddel gebruikt bij acute myeloïde leukemie.
Stofnaam: imatinib. Geneesmiddel, tyrosinekinaseremmer, gebruikt bij chronische myeloïde leukemie (CML) en Philadelphia-positieve acute lymfatische leukemie (ALL).
Vaccnatie met Shingrix (varicellavaccin) wordt vergoed voor mensen die onlangs een stamceltransplantatie (allogeen of autoloog) hebben ondergaan, of bij wie een stamceltransplantatie gepland staat, en voor mensen met kanker die behandeld worden met een immuunsuppressieve behandeling, bij wie vaccinatie voor, tijdens of na de behandeling toegediend kan worden
Ziekte die ontstaat doordat getransplanteerde stamcellen de organen van de ontvanger aantasten. (GVHD)
Rijpe witte bloedcel met korrels (zichtbaar onder de microscoop). Er zijn drie soorten: neutrofielen, basofielen en eosinofielen.
Stoffen die door het lichaam zelf worden gemaakt of via een injectie kunnen worden toegediend. Ze stimuleren de aanmaak van bloedcellen in het beenmerg. Worden ook gebrukt om het aantal stamcellen te vermeerderen bij stamceldonatie.
Graft-versus-hostziekte. Ziekte die ontstaat doordat getransplanteerde stamcellen de organen van de ontvanger aantasten.
H
Hairy-cellleukemie, of haarcelleukemie. Genoemd naar de haarachtige uitsteeksels van de lymfocyten. Zeldzame vorm van chronische lymfatische leukemie.
Hairy-cellleukemie-variant. Afwijkende vorm van hairy-cellleukemie. Zeer zeldzaam. In de nieuwe classificatie van 2022: kleincellig B-cellymfoom/leukemie van de milt met opvallende nucleoli (ophelderingen in de celkern).
Deel van het bloed dat bestaat uit rode cellen. Afgekort: Ht.
Bloeduitstorting. B.v. in de huid: blauwe plek.
De vorming van bloedcellen in het beenmerg.
IJzerstapeling. Komt voor als erfelijke aandoening. Een verworven vorm ontstaat door veelvuldige bloedtransfusies, zoals bij MDS.
Het ijzerbevattende eiwit in de rode bloedcel dat zuurstof bindt.
Koortslip.
Gordelroos.
Infuussyteem dat wordt ingebracht in een grote ader, meestal die achter het sleutelbeen (vena subclavia). Via de katheter kan bloed worden afgenomen voor onderzoek en kunnen geneesmiddelen worden toegediend. De katheter kan weken blijven zitten.
Humane leukocytenantigenen. Dit zijn bepaalde eiwitten op cellen in het menselijke lichaam. Deze eiwitten vertonen heel veel kleine variaties die voor ieder persoon uniek zijn. Bij orgaantransplantatie moeten de HLA-genen van donor en ontvanger voor een groot deel overeenkomen.
Een vorm van lymfklierkanker.
Stofnaam: ifosfamide. Geneesmiddel gebruikt bij lymfklierkanker.
Stichting Hemato-Oncologie voor Volwassenen Nederland. Organisatie van hematologen, die zich bezig houdt met het verbeteren van de zorg bij bloed- en lymfklierkanker, o.a. door studies te doen.
Wijze waarop de zorg voor bloed- en lymfklierkanker in Nederland is geordend.
Ook wel: cutaan lymfoom. Lymfoom van de huid. Hoofdbehandelaar is meestal de dermatoloog.
Bekijk het webinar Huidlymfomen
De patiëntenorganisatie is Stichting Huidlymfoom. Klik op Lees verder
Stofnaam: hydroxycarbamide. Geneesmiddel gebruikt bij chronische myeloïde leukemie, essentiële trombocytemie en polycythaemia vera.
Merknamen: Hydrea, Hydroxyurea. Geneesmiddel gebruikt bij chronische myeloïde leukemie, essentiële trombocytemie en polycythaemia vera.
Stofnaam: hydroxycarbamide. Geneesmiddel gebruikt bij chronische myeloïde leukemie, essentiële trombocytemie en polycythaemia vera.
Verhoogd calciumgehalte in het bloed.
Toegenomen stroperigheid van het bloed door overmaat aan eiwitten, of door zeer hoge aantallen witte bloedlichaampjes.
Het beenmerg maakt minder bloedcellen aan dan nodig zijn voor normale bloedwaarden.
I
Merknaam: Imbruvica. Geneesmiddel gebruikt bij chronische lymfatische leukemie, mantelcellymfoom en ziekte van Waldenström.
Internationale classificatie van ziekten, 10e ediitie
Stofnaam: ponatinib. Geneesmiddel, tyrosinekinaseremmer, gebruikt bij chronische myeloïde leukemie.
Merknaam: Zavedos. Geneesmiddel gebruikt bij acute leukemie.
Merknaam: Zydelig. Vorm van doelgerichte therapie voor chronische lymfatische leukemie (CLL) en folliculair lymfoom.
Middel voor de behandeling van AML-patiënten met met een bepaalde mutatie in het IDH2-gen (stofnaam: enasidenib)
Merknaam: Holoxan. Geneesmiddel gebruikt bij lymfklierkanker.
Hemochromatose. Komt voor als erfelijke aandoening. Een verworven vorm ontstaat door veelvuldige bloedtransfusies, zoals bij MDS.
Merknaam: Glivec. Geneesmiddel, tyrosinekinaseremmer, gebruikt bij chronische myeloïde leukemie (CML) en Philadelphia-chromosoom positieve acute lymfatische leukemie (ALL).
Stofnaam: ibrutinib. Geneesmiddel gebruikt bij chronische lymfatische leukemie (CLL), mantelcellymfoom (MCL) en ziekte van Waldenström.
Immuunmodulerende middelen. Geneesmiddlen die inwerken op het immuunsysteem en daardoor de groei van zieke cellen remt. Voorbeelden: pomalidomide, lenalidomide, iberdomide en thalidomide.
Deze middelen worden o.a. gebruikt bij multipel myeloom en MDS.
Afgekort Ig. Antilichamen gemaakt door plasmacellen. Er zijn meerdere klassen: IgA, IgD, IgE, IgG en IgM.
Leer of wetenschap van het afweersysteem van ons lichaam.
Behandeling met geneesmiddelen, die het afweersysteem proberen op te peppen.
Stofnaam: pomalidomide. Geneesmiddel gebruikt bij multipel myeloom.
Merknaam: Besponsa. Anti-CD22 antilichaam voor behandeling van acute lymfatische leukemie.
Merknaam: Roferon-A. Geneesmiddel gebruikt bij chronische myeloïde leukemie en hairy-cellleukemie.
Wijze van toediening van een geneesmiddel: een injectie in de spier
Wijze van toediening van een geneesmiddel: een injectie in ruimte rond het ruggenmerg.
Wijze van toediening van een geneesmiddel: een injectie in een ader.
Internationaal prognostisch scoringssystem; een internationaal gebruikt puntensysteem om de ernst van de ziekte aan te geven en daarmee de kans op een goede of minder goede afloop aan te geven.
Merknaam: Sarclisa. Middel dat wordt gebruikt in combinatie met carfilzomib en dexamethason voor de behandeling van teruggekeerd multipel myeloom.
Merknaam: Ninlaro. Proteasoomremmer. Geneesmiddel voor de behandeling van myeloom.
J
Stofnaam: deferasirox. Geneesmiddel voor de behandeling van ijzerstapeling.
Janus kinase 2. Een mutatie in dit gen op chromosoom 9 wordt vaak gezien bij essentiële trombocytose, polycythemia vera en primaire myelofibrose |(myeloproliferatieve aandoeningen - MPN)
Juveniele myelomonocytenleukemie. Ernstige vorm van chronische leukemie bij jonge kinderen. Zeldzaam.
K
Multipel myeloom, afgekort myeloom of MM. Kwaadaardige woekering van plasmacellen in het beenmerg.
Methode om de fitheid van kankerpatiënten te bepalen.
Afbeelding van de (46) chromosomen tijdens de celdeling.
Stofnaam: pembrolizumab. Geneesmiddel gebruikt bij Hodgkinlymfoom.
Eiwitten die bij lage temperatuur rode bloedcellen doen samenklonteren.
Stofnaam: carfilzomib. Geneesmiddel gebruikt bij multipel myeloom.
L
Stofnaam: thioguanine. Geneesmiddel gebruikt bij acute leukemie.
Korte vragenlijst om eventuele problemen die je door je ziekte ervaart in kaart te brengen.
Merknaam: Revlimid. Geneesmiddel gebruikt bij myelodysplastisch syndroom en multipel myeloom, mantelcellymfoom en folliculair lymfoom.
Stofnaam:chlorambucil. Geneesmiddel gebruikt bij chronische lymfatische leukemie, non-hodgkinlymfoom, en ziekte van Waldenström.
Witte bloedlichaampjes: granulocyten (neutrofiele, basofiele en eosinofiele), lymfocyten (B- en T-) en monocyten.
Tekort aan witte bloedcellen.
Een teveel aan witte bloedcellen, meer dan 10 miljard leukocyten per liter bloed.
Belemmering van de bloedstroom door de kleine bloedvaatjes door grote aantallen witte bloedlichaampjes (bij leukemie).
Stofnaam: cladribine. Geneesmiddel gebruikt bij chronische lymfatische leukemie, en hairy-cellleukemie.
Stofnaam: bendamustine. Geneesmiddel gebruikt bij chronische lymfatische leukemie, non-hodgkinlymfoom en multipel myeloom.
Large granular lymfatische leukemie (grootkorrelige lymfocyten leukemie); zeldzame vorm van chronische lymfatische leukemie.
Stofnaam: cladribine. Geneesmiddel gebruikt bij hairy-celleukemie.
Stofnaam: prednison. Geneesmiddel gebruikt bij alle vormen van bloedkanker.
Merknaam: Belustine. Geneesmiddel gebruikt bij lymfklierkanker.
De afkorting staat voor lymfoplasmacytair lymfoom. Omvat waldenström, plus de zeldzame gevallen die geen monoclonaal IgM maar een ander of geen paraproteïne in het bloed hebben.
Merknaam: Reblozyl. Geneesmiddel gebruikt bij MDS.
Afgekort LyP. Vorm van huidlymfoom. De patiëntenorganisatie is Stichting Huidlymfoom.
Afgekort LPL. Omvat waldenström, plus de zeldzame gevallen die geen monoclonaal IgM maar een ander of geen paraproteïne in het bloed hebben.
Lymfomatoïde papulose. Vorm van huidlymfoom. De patiëntenorganisatie is Stichting Huidlymfoom.
M
Vroeger: paraproteïne. Monoklonaal (door één type plasmacel gemaakt) antilichaam.
Stofnaam: alemtuzumab. Monoklonaal antilichaam tegen CD52 op lymfocyten. Wordt gebruikt bij de behandeling van chronische lymfatische leukemie
Stofnaam: rituximab. Geneesmiddel gebruikt bij chronische lymfatische leukemie, hairy-cellleukemie en non-hodgkinlymfoom.
Afweercel (monocyt) die zich buiten de bloedbaan in de weefsels bevindt.
Ziekte van Waldenström.
Kwaadaardig. Het tegenovergestelde is benigne: goedaardig.
Lymfoom in maag, speekselklier,milt, lymfklieren of andere lokalisaties.
Meer informatie op de website van Hematologie Groningen
Beastraling van lymfeklieren in de hals, oksels, borst bij ziekte van Hodgkin
Lymfoom in maag, speekselklier,milt, lymfklieren of andere lokalisaties.
Meer informatie op de website van Hematologie Groningen
Zeldzame vorm van leukemie met woekring van mestcellen.
Patiëntenorganisatie is de Mastocytose Vereniging Nederland.
Chemotherapie voor hersenlymfoom: methotrexaat, cytarabine (Ara-C), thiotepa en rituximab
Monoklonale B-cellymfocytose. Geringe toename van B-lymfocyten. Geen ziekte.
Chemotherapie voor hersenluymfoom: methotrexaat, teniposide, carmustine en prednisolon.
Mantelcellymfoom. Vorm van non-hodgkinlymfoom.
Zeldzame vorm van leukemie met woekring van mestcellen.
Patiëntenorganisatie is de Mastocytose Vereniging Nederland
Myelodysplastische syndromen. Verzameling van ziektebeelden gekenmerkt door een verstoorde productie en uitrijping van bloedcellen.
Merknamen: Puri-Nethol, Xaluprine. Geneesmiddel gebruikt bij acute lymfatische leukemie.
Merknamen: Metoject , MTX. Geneesmiddel gebruikt bij acute lymfatische leukemie en non-hodgkinlymfoom.
Stofnaam: methotrexaat. Geneesmiddel gebruikt bij acute lymfatische leukemie en non-hodgkinlymfoom.
Mycosis fungoïdes. Vorm van huidlymfoom met T-lymfocyten.
Monoclonal gammopathy of unknown significance. Geringe toename van een M-proteine (monoclonaal) eiwit. Meestal onschuldig.
Merknaam: Rydapt. Geneesmiddel voor de behandeling van AML met FLT3 mutaties.
De milt is een lymfatisch orgaan, dat in het bovenste linker deel van de buikholte zit. De belangrijkste taak is om oude cellen uit het bloed te verwijderen en immunoglobulinen (antistoffen) aan te maken.
Stofnaam: tafasitamab. Middel gebruikt bij DLBCL, in combinatie met lenalidomide. In Nederland niet vergoed.
Het alternatief: polatuzumab vedotine (Polivy) in combinatie met bendamustine en rituximab wordt wel vergoed.
Stofnaam: antraceendion. Geneesmiddel gebruikt bij acute myeloïde leukemie en non-hodgkinlymfoom.
Multipel myeloom of Ziekte van Kahler. Kwaadaardige woekering van plasmacellen in het beenmerg.
Majeure moleculaire respons. Derde mijlpaal bij de behandeling van CML: afname van het aantal leukemiecellen tot minder dan 0,1% van het aantal witte bloedcellen.
Afwijking in de chromosomen. I.p.v. twee exemplaren van een bepaald chromosoom is er maar één aanwezig.
Stofnaam: plerixafor. Geneesmiddel voor mobilisatie van stamcellen bij multipel myeloom en non-hodgkinlymfoom.
Myeloproliferatieve neoplasmata = myeloproliferatieve aandoeningen.
De patiëntenorganisatie is de MPN Stichting.
Minimal Residual Disease. Aantonen van hele kleine hoeveelheden tumorcellen met een gevoelige test. Test wordt gedaan tijdens of na een behandeling. MRD is een belangrijke voorspeller van terugkeer van ziekte.
Magnetic Resonance Imaging. 3-Dimensionale beeldvorming van het lichaam mbv kernspinresonantie (magnetisme). Onschadelijk, omdat geen röntgenstraling wordt gebruikt.
Stofnaam: methotrexaat. Geneesmiddel gebruikt bij acute lymfatische leukemie en non-hodgkinlymfoom.
Ontsteking van de slijmvliezen.
Matched unrelated donor. Deze afkorting wordt gebruikt bij stamceltransplantaties om de herkomst van de donor aan te geven. Deze is dan wel passend voor wat het HLA systeem betreft, maar is niet verwant aan de ontvanger.
Ook wel myeloom of de ziekte van Kahler. Kwaadaardige woekering van plasmacellen in het beenmerg.
Afkorting van Morbus Waldenström (morbus is ziekte). Is hetzelfde als de ziekte van Waldenström.
Afgekort MF. Vorm van huidlymfoom met T-lymfocyten.
Bindweefselvorming in het beenmerg. De cellen in het beenmerg worden dan verdrongen door bindweefsel.
Primaire myelofibrose is een myeloproliferatieve aandoening (MPN).
De patëntenorganisatie is de MPN Stichting.
Ook wel multipel myeloom of de ziekte van Kahler.
Stofnaam: busulfan. Geneesmiddel dat kan worden gebruikt bij chronische myeloïde leukemie, essentiële trombocytemie, myelofibrose en polycythaemia vera.
Stofnaam: gemtuzumab. Geneesmiddel gebruikt bij acute myeloïde leukemie.
N
Stofnaam: procarbazine. Geneesmiddel gebruikt bij non-hodgkinlymfoom.
Misselijkheid.
Merknaam: Atriance. Geneesmiddel gebruikt bij acute leukemie en non-hodgkinlymfoom.
Stofnaam: ciclosporine. Geneesmiddel dat de afweer remt.
Stofnaam: erythropoietine. Geneesmiddel gebruikt bij bloedarmoede.
Stofnaam: Granulocyte-Colony Stimulating Factor. Geneesmiddel gebruikt bij alle vormen van bloedkanker bij te lage aantallen neutrofielen.
Neutrofiele granulocyten. Type witte bloedcellen.
Te laag aantal neutrofielen.
Non-hodgkinlymfoom. Alle vormen van lymfeklierkanker, met uitzondering van Hodgkinlymfoom.
Merknaam: Tasigna. Geneesmiddel, tyrosinekinaseremmer, gebruikt bij chronische myeloïde leukemie.
Stofnaam: ixazomib. Proteasoomremmer. Geneesmiddel voor de behandeling van myeloom.
Stofnaam: pentostatine. Geneesmiddel gebruikt bij hairy-cellleukemie, chronische lymfatische leukemie en graft-versus-hostziekte.
Stofnaam: Granulocyte-Colony Stimulating Factor. Geneesmiddel gebruikt bij alle vormen van bloedkanker bij te lage aantallen neutrofielen.
Stofnaam: prednison. Geneesmiddel gebruikt bij alle vormen van bloedkanker.
Laboratoriumuitslagen van het bloed die gevonden worden bij gezonde mensen.
Antischimmelmiddel.
O
Merknaam: Gazyvaro. Monoklonaal antilichaam tegen CD20 op lymfocyten. Wordt gebruikt bij de behandeling van chronische lymfatische leukemie (CLL) en folliculair lymfoom (FL).
Zwelling, ophoping van vocht in de weefsels.
Merknaam: Arzerra. Geneesmiddel gebruikt bij chronische lymfatische leukemie.
Toedieningssysteem voor behandeling leukemie in hersenvocht.
Stofnaam: vincristine. Geneesmiddel gebruikt bij acute lymfatische leukemie, lymfklierkanker en multipel myeloom.
Behandeling die langdurig wordt gegeven, nadat een intensieve kortere kuur de ziekte heeft onderdrukt.
Stofnaam: dexamethason. Synthetisch bijnierschorshormoon. Gebruikt bij alle soorten bloedkanker.
Weesgeneesmiddel. Een geneesmiddel dat bedoeld is voor de behandeling van een ziekte die zo zeldzaam is dat de ontwikkeling van zo'n geneesmiddel onder normale marktomstandigheden niet interessant is voor de farmaceutische industrie gezien de kleine markt daarvoor.
Stofnaam: clodroninezuur. Bifosfonaat gebruikt om botafbraak tegen te gaan, o.a. bij multipel myeloom.
Cel die bot opbouwt.
Cel die bot afbreekt.
P
Chemotherapie met bortezomib, adriamycine en dexamethason voor multipel myeloom.
Merknaam: Pamipro. Bifosfonaat gebruikt om botafbraak tegen te gaan, o.a. bij multipel myeloom.
Stofnaam: pamidroninezuur. Bifosfonaat gebruikt om botafbraak tegen te gaan, o.a. bij multipel myeloom.
Tekort aan alle bloedcellen: rode en witte cellen en bloedplaatjes.
Abnormaal eiwit in het bloed. Tegenwoordig meestal M-proteïne genoemd.
Stofnaam: asparaginase. Geneesmiddel gebruikt bij acute lymfatische leukemie.
Stofnaam: nrmatrelvir/ritonavir. COVID-19-virus remmend middel in de vorm van tabletten.
Plasmacel leukemie. Zeer zeldzame vorm van leukemie.
Polymerasekettingreactie. Laboratoriumtechniek om kleine hoeveelheden afwijkend DNA of RNA aan te tonen. Het is hierdoor mogelijk om slechts één leukemische cel op te sporen tussen wel 100.000 of 1 miljoen normale cellen.
Merknaam: Keytruda. Geneesmiddel gebruikt bij Hodgkinlymfoom.
Merknaam: Nipent. Geneesmiddel gebruikt bij hairy-cellleukemie, chronische lymfatische leukemie en Graft versus Host ziekte.
Combinatie van PET-scan en CT-scan. Gevoelige techniek om uitzaaiingen van kwaadaardige tumoren op te sporen.
Positronemissietomografie. Na toediening van radioactieve stof kunnen gebieden met verhoogde stofwisseling (kanker) worden aangetoond.
Kleine, puntvormige bloedinkjes in de huid. Meestal bij te weinig bloedplaatjes.
Afwijkend chromosoom 22, ontstaan door een fout bij de celdeling, waarbij een deel van chromosoom 9 verwisseld wordt met een deel van chromosoom 22. Komt voor bij CML en soms bij ALL.
Volledig uitgerijpte B-lymfocyt, die afweereiwitten (antistoffen, antilichamen, immuunglobulines) produceert.
Vorm van myeloom. Agressieve ziekte met veel plasmacellen in het bloed
Het vervangen van het plasma van een patiënt door plasma van een gezonde donor.
Merknaam: Mozobil. Geneesmiddel voor mobilisatie van stamcellen bij multipel myeloom en non-hodgkinlymfoom.
Prolymfocytenleukemie. Zeer zeldzame en agressieve vorm van chronische lymfatische leukemie. Sinds 2022 vallend onder andere diagnoses, zoals mantecellymfoom, progressie van CLL/SLL, of kleincellig B-cellymfoom/leukemie van de milt met opvallende nucleoli (ophelderingen in de celkern).
Primair mediastinaal large B-cell lymphoma. Grootcellig B-cellymfoom in het mediastinum (ruimte tussen de twee longen).
Primaire myelofibrose. Woekering in het beenmerg met verbindweefseling als gevolg.
De patëntenorganisatie is de MPN Stichting.
Primaire myelofibrose. Bindweefselvorming in het beenmerg. De cellen in het beenmerg worden dan verdrongen door bindweefsel.
PMF is een myeloproliferatieve aandoening (MPN).
De patiëntenorganisatie is de MPN Stichting.
Aandoening met Polyneuropathie, Organomegalie (vergrote organen), Endocrinopathie (bv diabetes), Monoclonale gammopathie en Skin (huid) aandoeningen.
Komt bij ca 1% van de patiënten mey multipel myeloom voor.
Merknaam: Polivy. Geneesmiddel gebruikt bij DLBCL in combinatie met bendamustine en rituximab.
Stofnaam: polatuzumab vedotine. Geneesmiddel gebruikt bij DLBCL in combinatie met bendamustine en rituximab.
Ongeremde toename van het aantal rode bloedlichaampjes.
PV is een myeloproliferatieve aandoening (MPN).
De patiëntenorganisatie is de MPN Stichting.
Polymerasekettingreactie. Laboratoriumtechniek om kleine hoeveelheden afwijkend DNA of RNA aan te tonen. Het is hierdoor mogelijk om slechts één leukemische cel op te sporen tussen wel 100.000 of 1 miljoen normale cellen.
Schade aan meerdere zenuwen. Bijwerking van diverse middelen gebruikt bij kanker.
Merknaam: Imnovid. Geneesmiddel gebruikt bij multipel myeloom.
Merknaam: Iclusig. Geneesmiddel, tyrosinekinaseremmer, gebruikt bij chronische myeloïde leukemie.
Infuussysteem dat onder de huid wordt ingebracht.
Merknamen: Di-Adresone, Lodotra, Nocasio. Geneesmiddel gebruikt bij alle vormen van bloedkanker.
PREMs zijn vragenlijsten, die anoniem door patiënten worden ingevuld en gaan over ervaring enj tevredenheid met de geleverde zorg.
Het aantal mensen met een bepaalde ziekte op een bepaald moment.
Afkorting: PCZSL. Hersenlymfoom
Vragenlijsten waarin wordt gevraagd hoe het met de patiënt gaat
Perifere T-cellymfomen. Groep van ca 20 vormen van T-cellymfoom met vaak agressief karakter.
Stofnaam: mercaptopurine. Geneesmiddel gebruikt bij acute lymfatische leukemie.
Kleine puntvormige bloedinkjes in de huid.
Polycytemia vera. Ongeremde toename van het aantal rode bloedlichaampjes.
PV is een myeloproliferatieve aandoening (MPN).
De patiëntenorganisatie is de MPN Stichting.
Vitamine B6. Geneesmiddel gebruikt bij myelodysplastisch syndroom.
R
Refractaire anemie met een overmaat aan blasten. Bloedarmoede die niet reageert op toediening van ijzer, foliumzuur en vitamine B12 en een toename van onrijpe cellen in het beenmerg. Vorm van het myelodysplastisch syndroom.
Een vooral in Amerika gebruikt scoringssysteem om bij de diagnose van CLL het stadium van de ziekte vast te stellen en een voorspelling te doen over het beloop ervan.
Stofnaam: Granulocyte-Colony Stimulating Factor. Geneesmiddel gebruikt bij alle vormen van bloedkanker bij te lage aantallen neutrofielen.
Blauwe en pijnlijke vingers en/of tenen.
Refractaire anemie met multilineage dysplasie. Vorm van het myelodysplastisch syndroom met behalve bloedarmoe ook tekorten aan witte bloedcellen en bloedplaatjes.
Stofnaam: luspatercept. Geneesmiddel gebruikt bij MDS.
Meerkernige cellen in lymfklierweefsel. Typisch voor hodgkinlymfoom.
Bloedarmoede, die niet reageert op toediening van ijzer, foliumzuur en vitamine B12. Een vorm van het myelodysplastisch syndroom.
Recidief. Terugkeer van de ziekte.
Verdwijnen van de ziekteverschijnselen.
Ongevoeligheid voor een medicijn.
Hele jonge rode bloedcellen. De eerste dag nadat de rode bloedcel vanuit het beenmerg in het bloed gaat circuleren bevat de cel nog restanten van de kern. Deze zijn onder de microscoop als kleine korrels zichtbaar.
Stofnaam: lenalidomide. Geneesmiddel gebruikt bij myelodysplastisch syndroom en multipel myeloom, mantelcellymfoom en folliculair lymfoom.
Zeldzame complicatie van een chronische lymfatische leukemie. De CLL verandert een in snel groeiend lymfoom.
Jonge, onrijpe en afwijkende rode bloedcellen. Onder de microscoop is een ring te zien rond de kern, die bestaat uit ijzermoleculen.
Komen voor bij bepaald type MDS.
Merknaam: MabThera. Geneesmiddel gebruikt bij chronische lymfatische leukemie, hairy-cellleukemie en non-hodgkinlymfoom.
Stofnaam: interferon. Geneesmiddel gebruikt bij chronische myeloïde leukemie en hairy-cellleukemie.
Stofnaam: midostaurin. Geneesmiddel voor de behandeling van AML met FLT3 mutaties.
S
(Shared Decision Making). Een besluitvormingsproces waarin patiënt en arts samen een beslissing nemen. Doel is uit te komen op de behandeling of zorg die het best bij de patiënt past.
Stofnaam: ciclosporine. Geneesmiddel dat de afweer remt.
Stofnaam: isatuximab. Middel dat wordt gebruikt in combinatie met carfilzomib en dexamethason voor de behandeling van teruggekeerd multipel myeloom.
Stofnaam: asciminib. Geneesmiddel, tyrosinekinaseremmer, gebruikt bij chronische myeloïde leukemie (CML).
Stamceltransplantatie.
Shared Decision Making: Gedeelde besluitvorming (Samen beslissen). Een besluitvormingsproces waarin patiënt en arts samen een beslissing nemen. Doel is uit te komen op de behandeling of zorg die het best bij de patiënt past.
Bloedvergiftiging. Ernstige aandoening als gevolg van een verspreiding van bacteriën in het bloed.
Vorm van huidlymfoom met T-lymfocyten. De patiëntenorganisatie is Stichting Huidlymfoom.
Gedeelde besluitvorming (Samen beslissen). Een besluitvormingsproces waarin patiënt en arts samen een beslissing nemen. Doel is uit te komen op de behandeling of zorg die het best bij de patiënt past.
Small lymfocytic lymphoma. Kleincellig lymfocytair lymfoom. Zelfde aandoening als chronische lymfatische leukemie, met als verschil, dat bij SLL de lymfocyten in de lymfklieren zitten.
Operatieve verwijdering van de milt door de chirurg.
Vergroting van de milt.
Stofnaam: dasatinib. Geneesmiddel, tyrosinekinaseremmer, gebruikt bij chronische myeloïde leukemie (CML) en Philadelphia-chromosoom positieve acute lymfatische leukemie (ALL).
Wijze van toediening van een geneesmiddel: een injectie onder de huid
T
Ook wel T-cellen. Afweercellen afkomstig uit het beenmerg, die zijn uitgerijpt in de thymus (zwezerik).
Chemotherapie met thalidomide, adriamycine en dexamethason voor multipel myeloom.
Stofnaam: tafasitamab. Middel gebruikt bij DLBCL, in combinatie met lenalidomide. In Nederland niet vergoed.
Het alternatief: polatuzumab vedotine (Polivy) in combinatie met bendamustine en rituximab wordt wel vergoed.
Merknaam: Talvey. Merknaam: Tecvayli. Middel gebruikt bij de behandeling van multipel myeloom (in Nederland nog in de sluis).
StofnaamL taquetamab. Merknaam: Tecvayli. Middel gebruikt bij de behandeling van multipel myeloom (in Nederland nog in de sluis).
Doelgerichte therapie. Hierbij maakt men gebruik van geneesmiddelen die speciaal zijn gericht op bepaalde stoffen, meestal eiwitten, in de kankercel. Binding van het geneesmiddel aan zo’n eiwit remt de groei van de kankercel.
Stofnaam: nilotinib. Geneesmiddel, tyrosinekinaseremmer, gebruikt bij chronische myeloïde leukemie.
Merknaam: Tecvayli. Middel gebruikt bij de behandeling van multipel myeloom (in Nederland nog in de sluis)
Zie video waarin Niels van de Donk de T-celtherapie: bi-specifieke antilichamen en CAR-T-cel bespreekt (video onderaan de pagina)
Stofnaam: taclistimab. Middel gebruikt bij de behandeling van multipel myeloom (in Nederland nog in de sluis)
Zie video waarin Niels van de Donk de T-celtherapie: bi-specifieke antilichamen en CAR-T-cel bespreekt (video onderaan de pagina)
Merknaam: Vumon. Geneesmiddel gebruikt bij acute lymfatische leukemie en lymfklierkanker.
Stofnaam: Granulocyte-Colony Stimulating Factor. Geneesmiddel gebruikt bij alle vormen van bloedkanker bij te lage aantallen neutrofielen.
TFR (therapy free remission) - CML. Na stoppen van medicatie is CML nog steeds onder controle.
Geneesmiddel gebruikt bij multipel myeloom.
Merknaam: Lanvis. Geneesmiddel gebruikt bij acute leukemie.
Röntgenfoto van de borstkas.
Merknaam: Kymriah. CAR-T-celltherapie
Tyrosine Kinase Inhibitor - Remmer van enzym, dat betrokken is bij celdeling. Voorbeelden: middelen tegen CML (imatinib e.d.).
Stofnaam: etoposide. Geneesmiddel gebruikt bij acute myeloïde leukemie en hodgkinlymfoom.
Bestraling van het gehele lichaam. Gebruikt ter voorbereiding van een stamceltransplantatie, met als doel nog aanwezige tumorcellen te doden.
Chromosoomafwijking. Een deel van een chromosoom is van plaats gewisseld met een deel van een ander chromosoom.
Stofnaam: arseentrioxide. Geneesmiddel gebruikt bij acute promyelocytenleukemie.
Afwijking in het aantal chromosomen. I.pv. 2 zijn er dan 3 exemplaren van een bepaald chromosoom aanwezig.
= trombocytose. Verhoogd aantal bloedplaatjes (trombocyten) in het bloed.
Bloedplaatjes
Te laag aantal trombocyten (bloedplaatjes): minder dan 100 miljard per liter.
= trombocytemie. Verhoogd aantal bloedplaatjes (trombocyten) in het bloed.
Gezwel, goedaardig of kwaadaardig.
Ernstige aandoening als gevolg van het afsterven van grote aantallen cellen in korte tijd.
Behandeling in het ziekenhuis, die wordt gegeven als de eerstelijnsbehandeling niet of niet meer effectief is.
U
Ultrasound of echografie. Onderzoek van het inwendige van het lichaam met behulp van geluidsgolven.
V
Chemotherapie voor multipel myeloom, met vincristine, adriamycine en dexamethason.
Artikel uit Hematon Magazine nr 38, zomer 2023
Celdodend middel. Onderdeel van brentuximab-vedotin, waarbij brentuximab een antilichaam is, dat zich bindt aan CD30 op de kankercel. Merknaam: Adcetres. Gebruikt bij Hodgkin en anaplastisch grootcellig B-cellymfoom
Stofnaam: bortezomib. Geneesmiddel gebruikt bij multipel myeloom.
Stofnaam: venetoclax. Geneesmiddel voor de behandeling van CLL met 17p-deletie en CLL-patiënten die eerder met een ander middel zijn behandeld.
Merknaam: Venclexto. Geneesmiddel voor de behandeling van CLL met 17p-deletie en CLL-patiënten die eerder met een ander middel zijn behandeld. Ook gebruikt bij behandeling van niet-fitte patìënten met AML, in combinatie met hypomethylerend middel (azacitidine)
Stofnaam: etoposide. Geneesmiddel gebruikt bij acute myeloïde leukemie en hodgkinlymfoom.
Stofnaam: ATRA, tretinoïne, of all-trans-retinoïnezuur . Geneesmiddel gebruikt bij acute promyelocytenleukemie.
Stofnaam: azacyidine. Geneesmiddel gebruikt bij myelodysplastische syndromen en acute myeloide leukemie.
Merknaam: Blastivin. Geneesmiddel gebruikt bij non-hodgkinlymfoom.
Merknaam: Oncovin. Geneesmiddel gebruikt bij acute lymfatische leukemie, lymfklierkanker en multipel myeloom.
Stofnaam: teniposide. Geneesmiddel gebruikt bij acute lymfatische leukemie en lymfklierkanker.
Stofnaam: cytarabine/daunorubicine liposomaal. Wordt gebruikt voor de behandeling van therapie gerelateerde AML en myelodysplasie gerelateerde AML.
W
Ook wel: watchfull waiting. Na het stellen van de diagnose geen behandeling geven, maar de aandoening goed in de gaten houden.
Ziekte van Waldenstrøm of macroglobulinemie. Een kwaadaardige beenmergziekte waarbij er in het bloed te veel paraproteïnen (eiwitten) voorkomen.
Ook wel: wait-and-see. Na het stellen van de diagnose geen behandeling geven, maar de aandoening goed in de gaten houden.
Engelse term: orphan drug. Een weesgeneesmiddel is een geneesmiddel dat bedoeld is voor de behandeling van een ziekte die zo zeldzaam is dat de ontwikkeling van zo'n geneesmiddel onder normale markt omstandigheden niet interessant is voor de farmaceutische industrie gezien de kleine markt daarvoor.
Afkorting van Waldenströms Macroglobulinemie. Is hetzelfde als de ziekte van Waldenström.
Op de WHO-classificatie gebaseerd prognostisch scoringssysteem voor myelodysplastisch syndroom. Puntensysteem om de prognose te voorspellen.
X
Stofnaam: mercaptopurine. Geneesmiddel gebruikt bij acute lymfatische leukemie.
Y
Aan het geneesmiddel Zevalin is het radioactieve yttrium-90 gekoppeld. Zevalin bindt zich aan tumorcellen (non-hodgkinlymfoomcellen), die daarna door Yttrium kapot gestraald worden.
