Kanker en eten

De ziekte kanker heeft veel invloed op je gewichtsverlies en eetlust. Een tumor vraagt veel voeding voor zijn eigen groei. Die groei gaat altijd ten koste van andere cellen in je lichaam. Daarom is onbegrepen gewichtsverlies vaak één van de eerste signalen dat je kanker hebt. In korte tijd verlies je veel kilo’s terwijl je geen dieet volgt.  

• Kankercellen gebruiken suiker en eiwitten uit spieren als energiebron. Als je kanker hebt, verlies je daarom vet- én spierweefsel. Je ervaart dat je minder conditie en spierkracht hebt. 
• Door de (chemo)behandeling tegen kanker krijg je vaak minder trek. Ook kan je smaak veranderen; het eten staat je tegen of je vindt het vies.  
• Je kunt last krijgen van kapotte slijmvliezen in de mond waardoor eten pijnlijk is.  
• Door kanker kan ook de stofwisseling in je lichaam veranderen. Hierdoor worden voedingstoffen minder goed opgenomen en gebruikt. 

Door de ziekte en de behandeling kan gezond en lekker eten dus lastig zijn, maar op gewicht blijven ook. Er is zelfs kans op ondervoeding. Je wordt daardoor extra kwetsbaar voor andere ziektes. Ook kun je intensieve behandelingen zoals chemo of stamceltransplantatie minder goed aan.  
Probeer tijdens een behandeling daarom altijd goed te eten en drinken. Omdat kanker de eiwitten uit spiercellen gebruikt als energiebron, is het vooral belangrijk genoeg (of meer) eiwitten te eten. Probeer ook in beweging te blijven en houd ook je gewicht in de gaten.  

Controleer je gewicht  
Drie kilo afvallen in één maand, of zes kilo afvallen in zes maanden tijd, is reden om aan de bel te trekken bij je arts of een diëtist. 

Gezonde voeding is voor iedereen belangrijk, ook als je niet ziek bent. Bij kanker is gezond eten anders dan wat je gewend bent. Dit komt omdat het lichaam extra energie en eiwitten nodig heeft. Want de ziekte, de behandeling en het herstel vragen veel van je lichaam.   

• Energie 
  Energie is de brandstof van het lichaam en wordt uitgedrukt in kilocalorieën (kcal) of kilojoules. Je lichaam gebruikt energie voor alle processen die plaatsvinden, zoals ademhaling, bewegen, nadenken, spijsvertering en lichaamstemperatuur. Het is belangrijk om tijdens de ziekte voldoende energie binnen te krijgen om je spiermassa en gewicht op peil te houden..  
   
• Eiwitten 
  Gezond eten is belangrijk, maar let vooral op eiwitten als je kanker hebt of behandeld wordt tegen kanker. Eiwitten zijn belangrijke bouwstoffen voor het lichaam en belangrijk voor herstel. Ze zijn ook essentieel voor het immuunsysteem en kunnen ervoor zorgen dat je minder kans hebt op infecties. 
  
  Ook bij een onderhoudsbehandeling van kanker zijn die extra eiwitten belangrijk. 
  
  De behoefte aan eiwit is normaal zo’n 0,8 gram eiwit per kilo lichaamsgewicht. Als je ziek bent, behandeld wordt, gewicht verliest of complicaties hebt, kan dit oplopen tot wel 1,2 tot 1,5 gram eiwit. Als je 70 kilo weegt heb je in dat geval ongeveer 80 tot 105 gram eiwit per dag nodig. Eiwitten worden het best gebruikt wanneer je ze neemt in grotere hoeveelheden tegelijk, van zo’n 25 tot 30 gram per maaltijd. 

Een menu met veel eiwitten: 

• Varieer met dierlijke eiwitproducten; vlees, vis, kaas, zuivel en ei; 
• Kies voor peulvruchten en noten.  
• Eet je liever plantaardig of helemaal veganistisch? Kies voor goede vleesvervangers zoals tofu, tempé, kikkererwten en linzen, pinda’s, pitten en zaden.  
• Kip bevat het meeste eiwit van al het voedsel. Op deze website kun je voor allerlei voedingsmiddelen opzoeken hoeveel eiwit erin zit.  

Tijdens de behandelingen, maar ook daarna kun je last hebben van weinig eetlust. Zolang je in het ziekenhuis bent, helpen de diëtisten en verpleegkundigen je daarmee. Maar als je weer thuis bent, moeten jij en je naasten ervoor zorgen dat je niets tekortkomt. Vraag de diëtist ook om praktische adviezen en begeleiding voor thuis. 

Enkele algemene adviezen zijn: 

• Eet vaker op een dag kleine porties, zorg dat je altijd iets in huis hebt; 
• Drinken gaat soms beter dan eten, probeer smoothies, soep of zuivelproducten;  
• Via de diëtist kun je speciale drankjes krijgen met extra eiwitten; 
• Eet samen met je naasten, zien eten doet eten; 
• Schep niet te veel op, dat kan tegenstaan; 
• Zorg dat het bord er mooi, kleurrijk uit ziet. Als je minder goed proeft of als je smaak anders is, herinner je de smaak en dat helpt; 
• Als warm eten tegenstaat, vervang het door een koude maaltijd zoals pastasalade of een broodmaaltijd; 
• Geen trek in een hele maaltijd? Ook een goedgevulde maaltijdsoep met verse groente, peulvruchten (linzen of bonen) en vlees(vervanging) is gezond en eiwitrijk. 

De behandeling en medicijnen kunnen je reuk en smaak veranderen. Ook kan te weinig speeksel de vertrouwde beleving van het eten aantasten. Je moet opnieuw wennen aan bepaalde geuren en smaken. Meestal is dit tijdelijk, maar het is erg vervelend en kan het plezier in eten sterk verminderen. Sommige mensen hebben last van een metaalsmaak in de mond, anderen klagen over een bittere smaak of dat alles naar karton smaakt. 

• Bij een metaalsmaak kan het gebruik van kunststof bestek helpen. 
• Staan sterke smaken tegen? Kies dan voor zachte, weinig uitgesproken smaken zoals gestoomde vis, kip zonder kruiden, groenten met een zacht zoete smaak (zoals doperwtjes, mais en zoete aardappel). 
• Is je smaak juist verminderd? Voeg dan extra kruiden en andere smaakmakers toe. Dat kan alleen als je slijmvliezen niet te gevoelig zijn voor scherpe producten. Door goed te kauwen, komen de smaken meer naar voren. 

Als je erg misselijk bent door de behandeling, stop dan met eten. Als je jezelf dwingt te eten, kan het je nog meer gaan tegenstaan. Haal het eten weg als je het niet op kunt. Er lang naar kijken, verergert de misselijkheid. Bespreek het met je arts, misschien kunnen medicijnen de klachten verminderen. 
Een schone mond helpt tegen misselijkheid. Poets je tanden of spoel je mond, de vieze smaak wordt hierdoor minder. Ook is het belangrijk om rechtop te zitten tijdens en na de maaltijd. Ga na de maaltijd niet direct liggen en verander niet snel van lichaamshouding. 
Probeer na te gaan op welke momenten je misselijk bent. Bij de maaltijd? Of bij medicatie-inname? Zo kun je misschien momenten vinden dat je minder misselijk bent en wel iets kunt eten. 

Tips om toch te eten als je misselijk bent: 

• Een tekort aan vocht verergert misselijkheid. Probeer genoeg te drinken, minimaal 1,5 liter per dag. Het kan helpen om op ijsklontjes te zuigen, een waterijsje te nemen of zachte stukjes fruit te eten. 
• Eet tijdens de dag vaker een kleine maaltijd. Neem bijvoorbeeld een cracker of een kleine portie van een gewone maaltijd. Zo voorkom je een lege maag, wat helpt tegen de misselijkheid. 
• Geuren kunnen misselijkheid opwekken. Zorg dat je tijdens de bereiding van het eten niet in de buurt van de keuken bent. Of vervang warm eten door een koude maaltijd; koud eten ruikt minder sterk. 

Als eten echt niet lukt, of als je vaak moet overgeven, aarzel dan niet om hulp te vragen in het ziekenhuis. Voldoende voedingsstoffen binnenkrijgen is erg belangrijk tijdens de behandeling en het herstel. Bespreek misselijkheid met je arts, er zijn veel medicijnen tegen misselijkheid, misschien helpt een ander medicijn beter. 

Als je weerstand laag is, bijvoorbeeld tijdens een chemotherapie, zijn er een aantal leef- en eetregels. Dit voorkomt dat je via je eten bacteriën of schimmels binnenkrijgt.  

Hygiëne in de keuken 

• Was altijd je handen met zeep vóór je iets eet of klaarmaakt; 
• Verschoon elke dag thee-, hand- en vaatdoeken en was deze op 60 graden; 
• Volg de houdbaarheidsdata op de verpakking; 
• Gebruik schone en onbeschadigde snijplanken; 
• Houd rauw eten weg van bereid eten, zodat bacteriën niet overgebracht worden; 
• Ontdooi vlees of vis in de koelkast, spoel dooivocht weg met heet water; 
• Verhit vlees, vis, kip en ei goed; 
• Gebruik verse en onbeschadigde groenten en fruit en was ze goed onder stromend water; 
• Zet de koelkast op 4 graden en dek in de koelkast alles goed af; 
• Eet geen producten die langer dan een uur warm gehouden worden. 

Een lage weerstand? Doe dit niet:

• Eet vlees, vis, zuivel, kaas, ei en honing niet rauw. Dus geen tartaar, biefstuk, sushi, rauwmelkse kaas, rauwe zuivel, rauwe honing of zelfgemaakte mayonaise. Zuivel en kaas van gepasteuriseerde melk is wél toegestaan; 
• Vermijd alle voeding met schimmels, zoals schimmelkazen. (Ook als ze zijn verwerkt in een dressing);
• Eet geen voorverpakte gerookte vis, zoals zalm, makreel en paling;
• Neem geen probiotica (Yakult, Vivit, Actimel, Activia).

Laat het doppen van pinda’s, het kraken van noten en het strooien van peper aan een ander over. Daarbij kunnen (stof)deeltjes vrijkomen die een schimmel bevatten die bij inademing schadelijk is voor de luchtwegen.

Heb je twijfels of vragen over producten? Vraag het na bij je arts of de diëtist. 

Er zijn voedingsmiddelen die effect hebben op de chemo, ze kunnen de chemo giftiger maken of de werking van de chemo verzwakken. Neem daarom nooit voedingssupplementen zonder overleg met je arts. Er zijn veel verschillende soorten chemo. Jouw arts weet of bepaalde voeding niet goed is in combinatie met jouw chemo. 

Gebruik deze voedingsmiddelen niet zonder overleg met je arts: 

• Grapefruit 
• Sint-janskruid 
• Alcohol 
• Voedingssupplementen 

Als je te zwaar bent en het nodig vindt om af te vallen, is het vaak beter om hiermee aan de slag te gaan ná de behandeling. Bij kanker en de behandeling tegen kanker is het vooral belangrijk dat je op gewicht blijft. Als je toch tijdens de behandeling wilt starten met afvallen, is het extra belangrijk om dit op een gezonde manier te doen en begeleiding te vragen van een oncologiediëtist en oncologie fysiotherapeut. 

•  
• Vind een diëtist bij jou in de buurt via kanker.nl 
• Meer over de invloed van voeding op chemo. 
• Lees hier of voedingssupplementen zin hebben tijdens de behandeling voor kanker. 
• Lees hier of je kanker kunt voorkomen met bepaalde diëten zoals het Moermandieet. 
• Lees meer over bewegen bij kanker om langer fit te blijven. 

_{Beeld Pixabay}

Bekijk het Hematon webinar over kanker en voeding met diëtist en onderzoeker José Breedveld op 26 november 2021: