Immuuntherapie

Behandelingen van kanker met immuuntherapie zijn erop gericht om je eigen afweersysteem een handje te helpen. Wetenschappers bedenken voortdurend nieuwe, slimme behandelmethoden. De meeste van die behandelmethoden kun je niet zomaar bij ieder type kanker toepassen. Veel nieuw ontdekte behandelmethoden zitten nog in de experimenteerfase en moeten zich dus nog bewijzen.

Eén van de middelen die al jaren wordt gebruikt is rituximab. Het laatste deel van die naam: -mab is een afkorting van monoklonale antibodies. Dit zijn antistoffen die in het laboratorium gemaakt zijn: allemaal kopietjes van elkaar (=monoklonaal). Elke antistof past op één type antigen. Rituximab past bijvoorbeeld alleen op cellen met het eiwit CD20. Daarom kan het alleen gebruikt worden bij kankercellen die CD20 bij zich dragen. Het wordt onder meer voorgeschreven bij B-cel non-hodgkinlymfomen (NHL) zoals grootcellig b-cellymfoom en folliculair lymfoom. Ook bij chronische lymfatische leukemie (CLL) leidt het gebruik van rituximab tot gezondheidswinst. En de bijwerkingen blijven beperkt.

Rituximab wordt via een infuus toegediend, meestal in combinatie met chemotherapie.  Het middel kan ook onderhuids worden toegediend. Rituximab hecht zich aan de zieke cellen en helpt zo het eigen afweersysteem om deze cellen te vernietigen en op te ruimen.

Soms wordt de -mab aan een chemo gekoppeld om de effectiviteit te verhogen, zoals bij Brentuximab-Vedotin. De -mab is dan het transportmiddel dat de kankercel opzoekt. Daarna komt de chemo Vedotin los. Die werkt dan heel specifiek op de kankercel waaraan de -mab zich heeft vastgeklikt.

Een gezond afweersysteem ruimt kankercellen en ziekteverwekkers op, maar moet weer afgeremd worden als die taak klaar is. T-cellen dragen daarom niet alleen antennes die ziekteverwekkers opsporen, maar ook eiwitten die men checkpoints (controlepost) noemt. De antennes geven gas: stimuleren de afweer; de checkpoints kunnen de afweer afremmen.

Sommige typen kankercellen zetten de checkpoints aan, ze zetten als het ware de rem op de cel aan, waardoor ze het afweersysteem afremmen. De kankercellen hebben dan geen last meer van de T-cellen en kunnen blijven groeien.

De checkpointremmers Nivolumab en Pembrolizumab (-mabs = monoklonale antistoffen) zetten de checkpoints uit, ze halen de rem van de cellen af, waardoor de T-cellen hun werk weer kunnen doen. Dit type checkpointremmers is zeer effectief bij de ziekte van Hodgkin, een vorm van lymfeklierkanker. Deze immuuntherapie wordt ingezet bij mensen die al meerdere behandelingen hadden gehad. Checkpointremmers worden ook gebruikt bij B-cel en T-cel non-hodgkinlymfomen.

Een bijzondere vorm van immuuntherapie is CAR-T celtherapie. Het wordt slechts bij enkele ziektes ingezet en ook zeker niet bij alle patiënten. Hier lees je meer over CAR-T-celtherapie.

De mogelijkheden voor behandeling zijn afhankelijk van je persoonlijke situatie en het type bloedkanker dat je hebt. Je arts zal je vertellen welke mogelijkheden er zijn. Vaak is een combinatie mogelijk van immuuntherapie en chemotherapie, die elkaars werking versterken.

Bespreek met je arts de keuzes en wat de gevolgen ervan voor jou zijn. Denk daarbij aan de kans van slagen van de therapie, de bijverschijnselen op korte termijn en op langere termijn.

Immuuntherapie is in de geneeskunde een belangrijk onderzoeksonderwerp, waardoor steeds nieuwe middelen op de markt komen.

_{Tekst: goedgekeurd door dr. A van Rhenen (UMCU)}