CAR-T-celtherapie

T-cellen zijn witte bloedcellen die een belangrijke rol spelen in het afweersysteem. Ze kunnen beschadigde cellen, zoals kankercellen, aanvallen en opruimen. 

Bij CAR-T-celtherapie veranderen je eigen T-cellen in CAR-T-cellen. Dat gaat als volgt: er worden bij een patiënt witte bloedcellen uit het bloed gefilterd. De witte bloedcellen gaan naar een laboratorium waar de T-cellen worden geactiveerd en voorzien van een stukje CAR-gen.

Dit is een ingewikkelde procedure die enkele weken duurt. Het CAR-gen zorgt ervoor dat de T-cellen een soort antenne op het celoppervlak krijgen, waardoor ze een eiwit dat op de tumorcellen zit kunnen herkennen. Als de CAR-T-cellen worden teruggeplaatst in je lichaam zijn ze ‘getraind’ in het herkennen van de kankercellen en geactiveerd. Zo zijn ze beter in staat om de kankercellen aan te vallen. 

Deze innovatieve therapie kan levensreddend zijn voor mensen voor wie er geen andere behandelingen meer mogelijk zijn. Maar er kleven ook risico’s aan. Daarom mogen alleen gespecialiseerde ziekenhuizen deze behandeling uitvoeren. Op dit moment zijn dat alle academische ziekenhuizen in Nederland.

Bij  grootcellig B-cellymfoom (DLBCL) en acute lymfatische leukemie (ALL).

De meeste ervaring en successen zijn behaald bij grootcellig B-cellymfoom (DLBCL, een vorm van non-hodgkinlymfoom) en acute lymfatische leukemie (ALL). In de behandeling worden CAR-T-cellen gebruikt die getraind zijn op het herkennen van het eiwit CD19. 

CAR-T-celtherapie bij de ziekte van Kahler (multipel myeloom)
CAR-T-celtherapie wordt ook in studieverband toegepast bij mensen met de ziekte van Kahler (multipel myeloom), voor wie geen andere behandeling meer mogelijk is. De eerste resultaten laten bij een groot deel van de patiënten een positief effect zien. Het probleem bij multipel myeloom is dat de ziekte uiteindelijk wel terug lijkt te keren.

In verschillende onderzoekscentra kijkt men of het mogelijk is om CAR-T-celtherapie ook voor andere vormen van kanker te ontwikkelen.

Hoewel indrukwekkende resultaten zijn behaald zijn er ook risico's aan verbonden. Hierdoor is de behandeling niet voor iedereen geschikt. Een team van gespecialiseerde hematologen bekijkt van elke patiënt de persoonlijke situatie om te beoordelen of iemand geschikt is voor deze behandeling. Dit wordt ook landelijk besproken door hematologen van de CAR T-cel centra. 

Soms is de ziekte te progressief waardoor de cellen niet terug kunnen worden gegeven. Ook komt een klein percentage van de patiënten (kleiner dan 5%) te overlijden aan de bijwerkingen. Bijwerkingen die vooral ontstaan in de eerste paar weken na de behandeling zijn hoge koorts, lage bloeddruk en ademhalingsproblemen door de heftige immuunreacties die kunnen ontstaan. Ook kunnen neurologische bijwerkingen en infecties optreden. Gelukkig kunnen bijwerkingen inmiddels goed worden behandeld en zijn ze meestal van voorbijgaande aard. 

Tijdens deze complexe behandeling is er een speciale rol voor de naasten van de patiënt. Deze moeten namelijk alert zijn op de bijwerkingen, zoals bijvoorbeeld verwardheid, en de patiënt onmiddellijk naar het ziekenhuis brengen.

Lees hier meer over CAR-T-celtherapie in het Erasmus MC.

_{Coverfoto: Nadia Roan, University of California, San Francisco}

Timo van Blooijs maakte als afstudeerproject aan de HKU (Hogeschool voor de Kunsten Utrecht) deze animatie over CAR-T-celtherapie. Hij deed dat in samenwerking met Hematon en met hulp van de hematologen van het Amsterdam UMC.

Je kunt hier ons webinar over nieuwe ontwikkelingen rondom CAR-T-celtherapie op 20 mei 2022 terugkijken: