Wel gevaccineerd, niet beschermd tegen COVID-19. Hoe zit dat?

De gegevens komen uit de COBRA KAI-studie. Een onderzoek waarin het afweersysteem werd onderzocht bij patiënten met een hematologische ziekten na de COVID-19 vaccinatie.

Een groot deel van de patiënten blijkt na vaccinatie beschermd. Maar een deel niet. Is deze uitkomst van de COBRA-KAI studie zorgelijk?

Ja en nee. De studie laat zien dat een groot deel van de patiënten juist wel in staat is om (voldoende) bescherming op te bouwen door de vaccinatie tegen COVID-19. Maar bij een aantal mensen die bloedkanker hebben, lymfklierkanker of een stamceltransplantatie ondergaan werkt het minder goed en helaas soms helemaal niet. Het virus kan bij hen meer schade aanrichten door hun verminderde afweer door de kanker of de behandeling tegen kanker.

Bij wie werkt de COVID-19 vaccinatie minder goed?

Dat verschilt per persoon, maar in het algemeen kun je stellen dat het vaccin minder goed werkt bij mensen die een ernstige afweerstoornis hebben of bepaalde medicatie gebruiken (bijvoorbeeld ibrutinib en rituximab). Het vaccin werkt ook minder goed als je net een stamceltransplantatie hebt gehad of in een chemo-behandeling zit.

Dus voor iedereen met bloedkanker, lymfklierkanker of tijdens een stamceltransplantatie, werkt het vaccin anders?

Ja. Of het vaccin goed werkt, verschilt per patiëntgroep. En binnen die groep verschilt het sterk door je medicatie en je persoonlijke ziektegeschiedenis. Zo maakt driekwart van de patiënten met multipel myeloom (ziekte van Kahler) in de studie wél goede afweerstoffen aan, maar een kwart van hen niet. Dit voorbeeld laat zien dat het per persoon verschilt. Het laat ook zien dat je na vaccinatie helaas niet weet of je bij de driekwart van de patiënten hoort die wel goed beschermd is, of bij de kwart die niet goed is beschermd. Niet alle hematologiepatiënten kunnen dus blind vertrouwen op het vaccin.

Als je een verminderde afweer hebt, is de werking van het coronavaccin dan áltijd slecht?

Nee. Gelukkig blijkt dat een groot deel van de patiënten met een afweerstoornis wél goed beschermd is door vaccinatie. Alle patiënten met chronische myeloïde leukemie (CML) en alle sikkelcelpatiënten maakten bijvoorbeeld voldoende antistoffen aan na vaccinatie. Ook is de studie en de analyses nog lopend, want ook andere weerstandcellen, zoals T-cellen, spelen een rol bij de werkzaamheid van vaccinatie. Deze analyses zijn bewerkelijk en lopen nog.

Kun je na vaccinatie zelf testen of je genoeg antistoffen hebt?

Nee. Op dit moment is het niet mogelijk in reguliere tests de antistoffen in je bloed na een vaccinatie te bepalen. Verder is nog niet bekend hoeveel antistoffen of afweercellen genoeg zijn voor bescherming. De uitslag van een antistofbepaling via een commercieel testbureau geeft daarom ook nog geen duidelijkheid over hoe goed een bescherming is.

Waarom maakt de ene persoon wel antistoffen aan en de ander niet?

Daar is helaas nog niet voldoende over bekend. Bij een deel van de patiënten is het duidelijk. Als je bijvoorbeeld rituximab gebruikt, heb je geen B-cellen meer. Terwijl dat juist de cellen zijn die antistoffen moeten produceren na vaccinatie. Bij andere patiënten is het minder duidelijk. Daarvoor is verder onderzoek nodig.

Als je gevaccineerd bent en bloed- of lymfklierkanker hebt of net een stamceltransplantatie hebt ondergaan, kun je dan de 1,5 metermaatregel los laten?

Nee. Vaccinatie biedt niet volledige bescherming tegen de overdracht van het coronavirus als patiënt bovendien niet met zekerheid kunt zeggen of je genoeg antistoffen hebt aangemaakt, is de vaccinatie bovendien ook niet honderd procent betrouwbaar. Daarom is het goed je te blijven houden aan de 1,5 meter maatregel en drukke plekken te vermijden.

Draagt vaccinatie van familieleden of vrienden bij aan je bescherming als je een afweerstoornis hebt?

Absoluut! Als je mogelijk minder goed beschermd bent door vaccinatie is het belangrijk dat personen in je omgeving wel zo goed mogelijk beschermd zijn. Dan is de kans kleiner dat zij het virus krijgen en aan je overdragen. Dit wordt ringvaccinatie genoemd.

• Dit artikel is mede tot stand gekomen met prof. dr. Mette Hazenberg en dr. Inger Nijhof (Amsterdam UMC). Zij zijn betrokken bij de COBRA KAI-studie.  
• In de Nederlandse COBRA-KAI studie wordt de werking van de COVID-19-vaccins op patiënten met een hematologische ziekte onderzocht.   
• Hematon volgt dit onderwerp nauwkeurig. De uitkomsten van dit onderzoek, maar ook ander vaccinatienieuws, delen we op hematon.nl 
• Voor meer informatie zie ook https://www.rivm.nl/covid-19-vaccinatie/vragen-achtergronden/immuungecompromitteerden